18 juni 2024

Geslaagde relatiedag op Fort bij Uithoorn

Tekst: René Ros.

Een aantal deelnemers bij de bar in de bergloods van Fort bij Uithoorn. (Peter Schat)

Op 15 juni jl. hielden we onze relatiedag en ontvingen 60 relaties, donateurs en medewerkers op het Fort bij Uithoorn, met leeftijden van 25 tot 85 jaar.

Naast rondleidingen en vrij wandelen waren er deze keer ook drie presentaties. Omdat het merendeel de gehele dag voor alle presentaties bleef was het een gezellig drukke dag met veel gesprekken.

Diverse nazaten van militairen waren aanwezig, waarvan een de gelegenheid gebruikte om materiaal van opa te schenken. De presentaties gaven aanleiding tot vragen en ook voorstellen om zaken verder uit te zoeken. De dag werd afgesloten met een maaltijd voor medewerkers.

We kijken terug op een zeer geslaagde relatiedag en danken alle aanwezigen voor hun bijdrage daaraan.

Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam

12 juni 2024

Archiefonderzoek en het Grote Forten Fluisterspel

Tekst: René Ros.
Met dank aan: Marcel Anthonijsz (DStvA), Chris Buzink (DStvA), Mirjam Jansen-Schaap (Fort bij Uithoorn), Cor Schaap (DStvA), Rob Schimmel, Hanno de Vries (Nationaal Archief), Chris Will en Jaap de Zee..

De dossiers van twee waterlinies als werelderfgoed. (René Ros)

Alhoewel al in 1962 werd gesproken over de recreatieve mogelijkheden van de Stelling, kreeg het bestaan van de forten pas begin jaren 1980 een grotere aandacht. Maar de parate kennis erover was letterlijk en figuurlijk in de graven meegenomen.

Begin jaren 1980 waren de genieofficieren, die de linies als verdedigingswerk hadden meegemaakt, overleden en er leefden nog een aantal gemobiliseerde militairen. Het is onmogelijk dat iemand uit eigen parate kennis veel kon vertellen over de waterlinies en hun forten, dat moest geheel uit de papieren bronnen gereconstrueerd worden. Het kon daarom niet anders, dan dat mensen zonder eigen parate kennis de archieven gingen raadplegen.

Wie kan zich van de lagere school nog het fluisterspel herinneren? Alle kinderen zaten op hun stoel in een kring en de leerkracht fluisterde een zin bij een leerling in het oor. Die moest het bij de leerling aan de andere kant influisteren en zo ging het de hele kring rond. Het laatste kind zei de zin dan hardop en uiteraard leek dat geheel niet op de originele zin, en vaak tot grote hilariteit. En bijna elk kind was er van overtuigd dat het het zelf goed had verstaan en doorgegeven... Het lag aan het onduidelijke praten door de ander.

Op die manier wordt sinds de rapporten en boeken in de jaren 1980 kennis doorverteld en overgeschreven, en wat het meest door anderen gebruikt wordt weegt ook mee. Dat geldt voor boeken, folders, informatieborden enzovoort, maar het is vooral bij gidsen heel zichtbaar.
Het gevolg is dat er een grote kans is dat er onjuiste informatie rond gaat. En mist de werelderfgoed-status van de NHWL een onbetwistbare historische onderbouwing óf is er geen bewijs van?

En het is niet dat we met fantasie-verhaaltjes voor een sprookjespark bezig zijn, maar met de nalatenschap van onze voorouders en met een stukje wereldgeschiedenis! Het gaat om concrete mensen uit het verleden, met wiens nalatenschap we met een zekere loyaliteit en respect om zouden moeten gaan.

Volledig artikel in Nieuwsbrief 542

13 mei 2024

De schilder van Spijkerboor

Tekst: René Ros.

De schildering van de geboorte van Jezus in de kapel. (René Ros, 2011)

Het zijn weer de 'Meidagen', waarbij we zowel bij de Duitse inval in 1940 als de bevrijding in 1945 kunnen stilstaan. Dit jaar doen we dat met een bijzonder verhaal dat de gehele Tweede Wereldoorlog omvat, maar de hoofdpersoon vooral na de bevrijding in de problemen bracht.

We gaan proberen te bewijzen dat we de naam van een tot nu onbekende persoon weten, die als politieke delinquent in het Fort bij Spijkerboor geïnterneerd was en muurschilderingen maakte.

Deze nieuwsbrief neemt je mee van de eerste tip tot en met de schilderingen, met een nieuwe biografie als resultaat.

Gevangene Förrer

18 april 2024

150 jaar Vestingwet

Tekst: René Ros.

Portret van Koning Willem III.

Vandaag, 18 april 2024, is het precies 150 jaar geleden dat Koning Willem III de Vestingwet in 1874 ondertekende, waarna het op 5 mei in het Staatsblad werd gepubliceerd. Binnen acht jaar had de wet uitgevoerd moeten worden, maar tot in 1938 werd er geld voor uitgetrokken.

Lees het hele artikel in onze nieuwsbrief van vandaag.

150 jaar Vestingwet in Nieuwsbrief StvA 540

12 april 2024

Meer fortwachters in het online register

Tekst: René Ros.

Fortwachter Lauret als foto terug bij zijn Fort aan de Ossenmarkt in Weesp. (René Ros, 2020)

We kijken terug op vier jaar Fortwachters Register, maar ook is het register nogmaals aangevuld. Het register helpt om de persoonlijke verhalen van de fortwachters op de forten te achterhalen en tegelijk legt het de verbinding tussen de forten en de genealogen met hun families.

In een samenwerking met het Kenniscentrum Waterlinies waren in 2019 de overzichten van militaire wachters in het Nationaal Archief gedigitaliseerd. Bij het Noord-Hollands Archief (NHA) bleken garnizoensboeken onder andere overzichten van fortwachters te bevatten. Gedurende de donkere winteravonden hebben de vrijwilligers Otto Bodemeijer en Jan Brilleman de gegevens overgetypt en van elkaar gecontroleerd.

Vooral over de periode 1920-1940 is nieuwe informatie gevonden en, vanwege het werkgebied van de EAI, vooral voor het noorden, zuiden en zuidoosten van de Stelling van Amsterdam. Van veel al bekende fortwachters konden hun voorletters vervangen worden door de volledige geboortenaam en vaak kon ook de geboortedatum toegevoegd of verbeterd worden. Dat helpt weer om de juiste persoon te kunnen vinden.

Meer informatie in onze Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam die op 18 april aanstaande verschijnt. Daarop abonneren kan nu al!

Fortwachters Register
Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam

7 maart 2024

Nieuwe versie van 'Beste Nederlanders'

Tekst: René Ros.

Pand aan de Keizersgracht in Amsterdam waar het kantoor van Operaties gevestigd is geweest. (René Ros)

Op 10 oktober 2020 verscheen de publicatie "Beste Nederlanders", over een geheim project in de Koude Oorlog. Het zijn de herinneringen van een stafmedewerker van Operaties, een Stay Behind organisatie. Er is wederom een nieuwe versie met aanvullingen verschenen.

Na de Tweede Wereldoorlog zijn de Stay Behind-organisaties Operaties en Inlichtingen opgezet, om bij het uitbreken van een nieuwe oorlog verzetsactiviteiten te organiseren. Deze publicatie is gebaseerd op een brief van het hoofd van de sectie Sabotage van Operaties, werkend onder de dienstnaam 'Pelt'.
Als jong rechtenstudent raakte 'Pelt' tijdens de Tweede Wereldoorlog betrokken bij het verzet en ervoer de dodelijke gevolgen van een slechte voorbereiding. Die fouten wilden ze in de dreigende oorlog met de Sovjet-Unie niet weer maken!

Samensteller en onderzoeker René Ros heeft, in samenwerking met de kinderen van 'Pelt', de originele teksten gecombineerd tot een brief aan alle Nederlanders. Met ruim 60 pagina's is het een van de meest uitgebreide openbare publicaties over Operaties. Het bevat naast de brieftekst, ook de resultaten van onderzoek ter verificatie en ter aanvulling van de brief. Hierdoor is ook veel nieuwe informatie aan het licht gekomen. Zo bleek de geheime organisatie onder haar dekmantel in de telefoongids te staan. En eindelijk weten we welk Amsterdams grachtenpand ze als kantoor gebruikten. Ook is duidelijker geworden welke forten er gebruikt werden.

In de nieuwste versie zijn de volgende wijzigingen gemaakt:
- mejuffrouw Prins kon geïdentificeerd worden maar er werd geen bewijs gevonden dat zij 'Zwaantje' zou zijn.
- was Pelt de eerste medewerker met een Koninklijke Onderscheiding?
- er blijken geen bronnen dat de dienstnaam Van Eyck/Eijck door Veeneklaas al tijdens de bezetting zou zijn gebruikt. De annotatie daarover is verwijderd.
- raadpleging archief Handelsregister Den Haag i.v.m. Eklana.

Kleine correcties waarbij de paragraaf niet als gewijzigd is gemarkeerd:
- schrijfwijzen van rangen en functies verbeterd,
- dienstnamen zijn nu met enkele aanhalingstekens omgeven,
- enkele formuleringen in annotaties verbeterd (deels aangegeven),
- diverse tekstuele correcties en verwijzingen naar andere paragrafen.

Toegevoegd als geraadpleegde bronnen:
- NRC Spronk
- Briefcorrespondentie over samenwerking O&I
- Gladio, Operaties en Inlichtingen
- The Dutch Stay-Behind Organization; Success or Failure?

De nieuwe versie van de publicatie is te downloaden via de onderstaande link.

Beste Nederlanders

23 februari 2024

Bibliotheek in maart op zaterdag open

Tekst: René Ros.

Gebouw 5 op Fort Uitermeer (René Ros)

In ieder geval in de maand maart zal onze bibliotheek op Fort Uitermeer niet op vrijdagmiddag, maar op zaterdagmiddag open zijn voor inloop en afspraken. Om bij te praten, vragen te stellen, te discussieren en boeken in te zien oftewel kennis uitwisselen ben je van harte welkom.

Bibliotheek

30 januari 2024

Dagexcursie Stelling van Amsterdam 2024

Tekst: René Ros.

Groepsfoto deelnemers dagexcursie 2023 op Fort bij Uithoorn. (Hans Baas)

Op zaterdag 4 mei as. zal voor de twintigste keer de geheel verzorgde, unieke dagexcursie naar een deel van de Stelling van Amsterdam plaatsvinden. We bezoeken drie forten, een kustbatterij en een halve vesting in de Sector Ouderkerk met een rondrit door het gebied.

Het is ons uiteraard bekend dat 4 mei tevens Dodenherdenking is, en daar gaan we zo veel mogelijk ook bij stilstaan. De oorzaak ligt er vooral in dat we een datum moesten kiezen die alle partijen schikt. En we hebben te maken met natuurorganisaties die de rust van vleermuizen bewaken en horeca-exploitanten die volgeboekt zijn met huwelijksfeesten.

We beginnen met koffie en thee op de Kustbatterij bij Diemerdam en wandelen daar dan ook een rondje. Daarna rijden we naar het bijzondere Fort bij Abcoude, met aansluitend een lunch in de bergloods. Na de lunch rijden we via de Batterijen aan het Gein en de Liniewal Gein-Nigtevecht naar het Fort bij Nigtevecht waar we ook rondwandelen en fotograferen.

Vervolgens rijden we naar het Fort Uitermeer waar we ook rondwandelen én in het authentieke gebouw B van binnen mogen kijken. Langs de Vecht (onder voorbehoud van wegwerkzaamheden) rijden we naar Bastion Bakkerschans van de Vesting Weesp. Dat bastion en het naastgelegen bastion Nieuw-Achtkant kunnen we bekijken. Het tussengelegen Fort aan de Ossenmarkt is niet toegankelijk maar is natuurlijk wel goed van buiten te fotograferen. In de Artillerieloods op bastion Bakkerschans sluiten we de dag af met een drankje en een hapje.

De dag begint om 9.30 uur en duurt tot ongeveer 17.15 uur. De busjes halen de deelnemers op van het treinstation Weesp en de P+R Muiden om iedereen naar de Kustbatterij bij Diemerdam te brengen. Na afloop wordt ieder uiteraard weer bij die locaties teruggebracht. De chauffeurs gaan daarna dineren bij een Chinees restaurant in Amsterdam-Zuidoost en anderen kunnen - op eigen kosten - ook gezellig aanschuiven.
Alle kosten zijn inbegrepen in de deelnameprijs en onze donateurs krijgen korting. Het aantal deelnemers is beperkt en door voorinschrijving door donateurs is een deel van de plaatsen al geboekt. Een aanmelding is pas voltooid bij ontvangst van de betaling, dus iemand die eerder betaald is eerder verzekerd van deelname!

Meer informatie is te vinden op de webpagina over de dagexcursie en daar kan je je ook tot 26 april aanmelden.
Je bent van harte welkom om deel te nemen en je kan je vanaf heden aanmelden! En neem gerust een familielid, kennis of collega mee.

Dagexcursie Stelling van Amsterdam

8 januari 2024

Fort bij Velsen twee jaar later...

Tekst: René Ros.

Luchtfoto van het door egalisering verder gesloopte fort. (Marcel Anthonijsz)

Uiteraard moeten we het, twee jaar nadat de sloop compleet werd voltooid, het wel weer even over Fort bij Velsen hebben...

In de laatste week van 2021 werd er door nieuwsbrief-abonnee Simon Dekker melding gemaakt van graafwerkzaamheden op het Fort bij Velsen. Voor de graafwerkzaamheden bleek geen vergunning aangevraagd te zijn en de gemeente legde een bouwstop op die nog steeds van kracht is.

We konden in oktober de nevenstaande uiterst trieste luchtfoto van het eiland maken, waarbij de tranen in de ogen van de fotograaf opwelden. Er is twee jaar niets gebeurd en verbeterd, eerder verslechterd.

Volledige artikel